Bigox.kz

Өндірістік және өткізілетін өнімдердің жоспарлық орындалуы мен динамикасын талдау туралы қазақша реферат

        Өндіріс көлемі мен өнімді өткізу көлемі өзара тәуелділік көрсеткіші болып табылады. Сату көлемін анықтау жағдайында шектелген өндірістік мүмкіндіктер мен шектелмеген сұраныс басымдылығы өнімнің өндіру көлеміне жіберіледі. Бірақ нарықтың толуын және бәсекелестің күшеюін сату көлемінің шараларын өндіріс анықтамайды, керісінше сату көлемінің мүмкіндігі негізінде өндірістік бағдарламаны игеру болып табылады. Кәсіпорын тек қана өткізілетін көлемді тауарларды өндіру керек. Өндіріс көлемінің өсу темпі және өнімді өткізудегі сапаның жоғарлауы, кәсіпорынның тиімділігіне, пайдалылығына, шығындар мөлшеріне тікелей әсер етеді. Сондықтанда талдау мәліметтер көрсеткіштерінің маңызы зор.

Негізгі талдау міндеттері:

—    өндірілген өнім және өндіріс динамикасы жоспардың орындалуының бағалау   дәрежесі;

—    көрсеткіштер мөлшерінің өзгеруіндегі факторлардың ықпалын анықтау;

—    өткізілген өнім және шаруаішілік қорларының өсуінің шығарылуын анықтау;

—    қорларды игерудегі іс-шаралардың әзірленуін анықтау.

Өндіріс көлемі және өткізілген өнімдер натуралды, шартты-натуралды, еңбектілік және құндылық өлшемдерді білдіреді. Құндылықтарды бағалау көмегімен кәсіпорын қызмет көрсеткішінің көлемінің қорытындысын алу үшін, ағымдағы бағаны немесе салыстырманы қолданады.

Өткізілетін өнім көлемі сатып алушының төлемі бойынша немесе өнімді жіберу бойынша анықталады; ағымдағы бағалылықты және салыстырмалылықты, жоспарлылықты білдірілуі мүмкін. Нарықтық экономика жағдайындағы бұл көрсеткіш бірінші дәрежелі мәнді сатып алады. Өнімнің қалай сатылуына, нарықта оған сұранысы қандай екеніне оның өндіріс көлемі тәуелді болады.

Өндірістік бағдарламаның бағалануының орындалу бойынша аз емес маңызды мағына болып табылады және табиғи көрсеткіштердің көлемі өндірістің және өнімнің таратылымы (даналап, метрлап, тонналап). Оларды өндірістің көлімінің нәтижесінде қолданылады және басқадай түрлерде өнімнің таратылуы бойынша және біркелкі топтағы өнімдерде.Оларды талдау барысында өндіріс көлемін және өткізілген өнімнің қорытындылау түрінде және біркелкі өнім тобында қолданылады.

Шартты-натуралды көрсеткіштер,бағалық секілді, өнімнің өндіріс көлемінің сипаттамалық қорытындысы үшін қолданылады, мысалы консерврінді зауыттарда осындай көрсеткіш қолданылады, мың шартты банк секілді, жөндеу кәсіпорындарында – жөндеу шартының мөлшері, аяқ киім өндірісінде – қос аяқ киім шарты, еңбек сыйымдылығының коэффицентінің негізіне есептеледі және т.б.             

Нормативті еңбек шығындары сонымен қатар өнімді шығару көлемінің бағасын қорытындылау үшін қолданылады – осындай кезде, кашан өндірістің мол өнімінің шартын жалпы оның натуралды көлемімен немесе шартты-натуралды өлшемімен ұсынылмауын білдіруі мүмкін.

Өткізілетін өнім, базистік есептеу және тізбек қарқынының өсуі және өсімі, шығару динамикасын зерттеуде талдаудан басталады. (кесте-1)

Кесте-1

Өндіріс динамикасы және өткізілетін өнім

Кестеде көрсетілгендей, бірінші 3 жылдықта өнімді өндіруде құлдырау болды, ал соңғы үшеуінде кейбіреулерінің өсуі байқалды. Қорыта келгенде 5 жыл ішінде өндіріс көлемі — 3,3℅  өсті, ал өткізілген өнім – 2,8℅. Егер алдыңғы жылдың өндірісі мен өткізудегі өсу қарқыны шамамен біркелкі болса, онда алдыңғы жылдың өндірістің өсу қарқыны өнімнің өткізу қарқынынан едәуір озды. Кәсіпорынның қоймасындағы сатылмаған өнімдердің қалдықтарының жиналуы және сатып алушылардың төленбегені туралы куәлік етеді.

Ортажылдық қарқынының өсуі (өсімі) шығару және өткізу өнімін ортагеометриялық немесе ортаарифметикалық бойынша өлшемдермен өлшеуге болады.

Ортагеометриялық бойынша есептейік:

ТВП = ⁿ  Т1 * Т2 * Т3 * Т4 * Т5 * Т6 = 1,0*0,98*0,0955*1,011*1,03*1,06 =

= 1,033 = 1,0065 = 100,65℅;    Тпр  = 100,65-100 = 0,65℅

Трп  = 1,028 = 100,55;     Тпр = 100,55-100 = 0,55℅

сонда ТВП — өнімнің шығарылу қарқынының өсуі;

Трп — өткізілетін өнімнің өсу қарқыны;

Тпр — өсім қарқыны.

Келтірілген мысалда өсім қарқыны шығару өнімі – 0,65 ℅-ға, ал өткізу өнімі – 0,55℅  -ды құрайды.

Есеп беру кезеңнен (ай, токсан, жыл) өткізілетін өнім және өндіріс бойынша жоспардың орындалуынның бағалауын келтірілген 2 кесте бойынша әдістеме жүргізіледі.

Кесте-2

Кәсіпорынның өткізетін өнімінің және шығарылым бойынша жоспардың орындалуын талдау                              200      жыл бойынша.

Кестеде көрсетілгендей, өнімнің жылдық шығарылым бойынша есеп беру жылдық жоспары – 4,5℅-ға асырылды, ал өнімнің орындалуы бойынша – 2,39℅-ға, сондай-ақ сатылмаған өнім қалдықтарының өсуі туралы куәлігі.

Өткізілетін өнім талдауы өнімді жеткізу бойынша келісім-шарт міндеттемесін орындау талдауымен тығыз байланысты.

Келісім-шарт бойынша орындалмаған жоспар үшін кәсіпорынға түсімнің, пайданың, айыппұл ықпалшаралар төлемінің кемуіне айналдырып әкеледі. Сонымен бірге, кәсіпорын өнімді өткізу нарығында бәсекелік шартты жоғалтуы мүмкін, осыдан кәсіпорынның құлдырауына әкеледі. Өнімнің кем жеткізілуінің жағымсыз әсері кәсіпорынның белгілі қызметінің қорытындысына ғана емес, сондай-ақ саудалық ұйымының жұмысына, кәсіпорын-шектестігіне, көліктік ұйымдарға және т.б. Өткізілетін өнімді талдау барысында міндетті түрде мемлекеттік тапсырыстың орындалуына, кооперацияланған жеткізілім және өнімді шетке шығарылу бойынша ерекше назар аудару керек.

Талдау үдерісінде өндіріс және өткізілетін өнімді, сонымен қатар тәуекелділікті талап етілмеген өнімді бағалау қажет, оған деген сұраныстың түсуінің салдарынан пайда болуы мүмкін. Оны бұл себебпен шақырылуы, кәсіпорынның материалдық көлем мүмкіндігімен және моральдық зиянымен анықталады. Егер бір өнімнің бөлігі өткізілмеген жағдайда болса онда әрбір кәсіпорын шығын мөлшерін білу қажет. Өнімді талап етілмеген салдарынан құтылу үшін, шығындардың минимизациясын немесе іздеу барысында фактордың зерттеуден шықпауына жол бермеу керек.

 Ішкі себептері: Кәсіпорын қызметтері өнімге деген сұраныс болжамдарын дұрыс қарастырмағаны; өткізу нарығында кәсіпорынның дұрыс емес бағалы саясаты; шикізат сапасының төмендеуінің нәтижесінде өнімнің бәсеке қабілеттілігінің төмендеуі, жабдықтар, артта қалған технология, персоналдардың квалификациясының төмендеуі; өнімді жарнамалау және өткізу процесінде ұйымдардың тиімсіздігі.

        Сыртқы себептер: сатып алушылардың төлей алмау қабілетсіздігі; салым бойынша пайыз мөлшерлемесінің жоғарлауы; демографиялық, элеуметтік-экономикалық, саясаттық және басқа да себептер.

Өнімнің құрылымын және ассортиментін талдау. Шаруашылық жүргізу қызметінің қорытындысы өндіріс және өткізілетін өнім структурасы мен ассортиментіне үлкен әсер көрсетеді.

Өнімнің (қызметі) ассортиментті уақтылы жаңаруы оның бәсеке қабілеттілігі мен кәсіпорынның маңызды іскерлік белсенді индикаторлары нарықтағы конъюктурасын есепке алуымен өзгеріледі.

Кәсіпорын өнімнің шығару құрылымы мен ассортиментін қалыптастырған кезде, бір жағынан берілген түріне сұраныс, ал екінші – көбінесе тиімділік, еңбектілік, шикізаттық, техникалық, технологиялық және басқа ресурстарды, оның өкімінде болуы.

Ассортиментті қалыптастыру жүйесі өзіне қосады:

—         сатып алушылардың ағымдық және келешектік қажеттіліктерін анықтау;

—         өнімнің шығарылуының жоспарлауына және шығарылуына бәсеке    қабілеттілігінің кезеңін бағалау;

—         нарықтағы өмірлік циклінің бұйымының зерттелуі, жаналықты енгізу шараларын уақтылы қабылдауы, әр түрлі өнімнің болуынан және өндірістік программаларының моральдық ескірілуінен алуы және бұйымның экономикалық тиімсіздігі;

—         өнімнің ассортиментінің өзгеруі экономикалық тиімділікті және тәуелділік дәрежені бағалау.

Өнімнің ассортиментінің өзгеруіне сипаттаманың қорытындысы бір атты коэффицентті береді, және келесі үлгімен анықталады:

Өнімінің көлемінен алынған есептеу

Кас ═

Өндірістік(өткізілетін) өнімнің базистік көлемі

Есеп беру кезеңінен әрбір өнімнің түрі берілген коэффицентінің нақты шығарылымын есептеу, бірақ базалықтан (жоспарлық, өткен кезеңде) көбірек емес. Берілген ауқымы бойынша есептеледі:

Сол коэффиценттің ауқымы бойынша, кәсіпорынның саяси ассортиментінде мәнді өзгерістер болады; бірінші шығарылған бұйым біраз көтеріліп және екіншісі қысқартылады.

Өндіріс (өткізу) көлемі көтерілуі бір түрі бойынша және өнімнің басқа түрі бойынша оның құрылымына  өзгерістерінің қысқарылуы, былай айтқанда өнімнің бір түрінің салмағы көтеріледі, ал басқалары – азаяды.

Құрылымдық қарқындылық кәсіпорынмен қайта құру сипаттамасы коэффицент құрылымының белсенділігі қолданылады. Ол келесі формуламен есептеледі:

Кққб = Σ ∆Уді²

сонда           Удіі² — і түрі (номенклатуралық топтағы) өнімнің барлық

көлемінде шығарылуында (сатылуға) зерттеу кезеңінде

салмағы өзгереді;

n     — өнімнің номенклатуралық топтағы саны.

Кәсіпорындардағы құрылымның өнделуі белсенділенген сайын, берілген коэффиценттің деңгейі жоғарырақ. Нарықтың конъюктурасы өзгеруіне әкімшілігі белсенді көңіл бөлуіне куәләнады, дер уақытында өнімнің ассортиментін жақсартылуында.
Тағы рефераттар

• Кооперативті Қазақстан экономикасын басқару шараларының жүйесі
• Арал өңірінің түрлі су көздері мен топырақтың ластану деңгейі
• Мемлекеттік билік түсінігі
• Білім беру жүйесінде кәсіби бағдар беру түсінігі
• Ойлау қасиеттері