Елдер мен мемлекеттердің экономикалық потенциалы ХХІ ғасырда экономиканың барлық салаларында және ең бастысы өнеркәсіптегі ғылыми-техникалық үдеумен және өндірістен негізгі тұратындардың ойшылдықтануымен анықталады. ХХ ғасырдың аяғына қарай экономикасы дамыған елдердің жаңа білімнен және шешімдерден тұратын жаңа немесе жетілдірген технологиялардың, өнімнің, жабдықтаудың үлесіне жалпы ішкі өнімнен 70-тен 85-ге дейін %  келетін болды.

ҒТҮ – қоғамдық өндірістің заттық-материалдық, ақиқатта (еңбек құралы мен еңбек бұйымдары ), субъективтікте (өндірістің жұмыскерлері) элементтердің сандық өсудің және сапалы жетілдірудің, сондай-ақ ғылым мен техниканың жаңа жетістіктердің негізінде оларды өндіріс процессінде қосу әдістерін жетілдірудің үзілмес процесі.

Осы процесс өзінің көрінісін жаңа техника мен технологияны жасау және әрекеттігін жетілдіруде; өндірістің механизация мен автоматтандырудың өсуінде; шикізат, отын, энергия және материалдардың жаңа түрлерін жасау және пайдалануда; жаңа өнімін меңгеру және шығарылып жүрген өнімді жетілдіруде, оның сапасын жоғарылатуда; еңбектің ғылыми ұйымдастыруда және өндірісті басқаруда; халық шаруашылықта жұмыс істейтіндердің мамандық және білім деңгейінің өсуінде, өндіріс пен жұмыс бастылықтың мамандық және салалық құрамын өзгертуде табады.

ҒТҮ – бір жағынан ғылым, жаңалық алу мен өнер табыстардың техника мен технологияның деңгейіне тұрақты әсер етуінде, екінші жағынан, ғылыми зерттеулерде жаңа аспаптар мен жабдықтауларды қолдануында байқалған ғылым мен техниканың өзара байланысты үдемелі даму. ҒТҮ материалды өндіріс пен өнімсіздік саланың сапалы өндірістеріне жағдай жасайды, еңбек өнімділігінің тұрақты өсуіне апарады, қоғам өмірінің барлық жақтарына ықпал жасайды, әлеуметтік үдеудің ажыратылмайтын бөлігі болады.

ХVIII ғасырдың екінші жартысыннан бастап экономика жағдайы мен ҒТҮ шеңберінен шықпай жаңа технологиялардың пайда болуы аралығындағы ширақ өзара байланыс көрінеді. Осымен байланысты Н.Д.Кондратьев, Й.Шумпетер, И.В.Липсиц, А.А.Нещадин, С.Глазьев, А.Клайнкнехт, Г.Менш, Ю.Яковец және тағы басқалардың жұмыстарында құралған «ұзын толқын» концепциясы дер кезінде болды.

Ғылымдар экономикалық дамудың 5 тарихи кезеңін белгілейді:

1) 1770-1835 жж. – тоқыма өнеркәсіпте жаңа технологиялар (механикалы тоқыма станоктар), су энергиясын пайдалану;

2) 1830-1880 жж – темір жол транспорты мен бу қозғалтқышы негізінде механикалық өндірістің дамуы, тау-кен және металлургиялық салаларының дамуы;

3) 1880-1930 жж. – электр энергиясы, болат пен органикалық емес химияны практикалық қолдануы, радиобайланыс, телеграф, автокөлік, ұшақ, пластмассты енгізуі;

4) 1930-1980 жж – іштен жанатын қозғалтқышының пайда болуы, мұнай химиясының дамуы, көлік жасауының жоғарылауы, авиация дамуы, мұнай өндірісі мен қайта жасауының өсуі, компьютер мен программалы өнімнің, родардың пайда болуы, әскери және бейбіт атомның пайдалануы;

5) 1980-қазіргі уақыт – ақпараттық технологияның, интернеттің, телекоммуникацияның, биотехнологияның дамуы, ғарышты меңгеру, гендік инженерия, нанотехнологиялық зерттеулердің дамуы.

Экономикалық өсудің факторы ретінде ҒТҮ–ді өздерінің жұмыстарында келесі ғалымдар қараған: Я.Тинберг, Р.Солоу, Р.Харрод, Дж. Хикс.

Неоклассикалық теориясында ҒТҮ экзогенді ықпалының көзқарасынан экономикаға тиісті емес сыртқы бір құбылыс ретінде қаралған 80-ші жылдары П.Ромер, Р.Лукас, Ф.Агийон, П.Хоувит, Дж. Гроссман даму эндогенді факторы ретінде ҒТҮ мағынасының анықтамасына жаңа баптармен пайдаланған, өйткені технологиялық өзгерістер адам капиталын қорлаудан болады.

Сонымен, П.Ромердің моделі ғылымның макроэкономикалық қызметін жаңа түсінуіне түсіреді: экономиканың өсудің қарқыны жаңа білім алу саласында жинақталған адам капиталының көлемінен тікелей байланысты. Ал бұл ҒЗТҚЖ экономикалық өсудің қажет шарты болатынын білдіреді, өйткені адам капиталының қорғалануын қамтамасыз етеді.

Ф.Агийон мен П. Хоувитттің басқа моделі өзінде Й.Шумпетер бойынша «жасампаз күйзеліс идеясын» алып келеді: әр жаңалық монополиялық рентасын алуға бағытталған. Инновациялар тасқынының өсімталдығының, инновациялардың экономикаға ықпал ету қарқынының және маман жұмысшы күштің үлесінің көбейуі экономика өсудің орта қарқынының өсуіне апарады.

Сонымен, эндогенді моделдер пайда болған инновациялық процесінің ұйымдастыру нақты нобайын мазмұндайды.

ҒТҮ-нің қазіргі кезеңі ғылыми-техникалық революциясы деген атауын алды. Оның айрықша ерекшеліктері болып келесілер табылады:

1) ҒТҮ атом энергетика, лазер техника, микробиология мен кибернетикалық басқарудың дамуына әкелетін қазіргі жаратылыстану, физика, химия, кибернетика, космология ашулар негізінде жатқан ғылым дамуының сапалы жаңа деңгейінде тірек етеді;

2) ғылымның өндірістік күшке, ал материал өндірістің ғылыми жетістіктердің техникалық қолдауына айналуы;

3) техникалық рөлі көтерілді, ол адамның ой әрекетінің саласына кіре бастады.

Ғылыми-техникалық үдеу өндіріс интенсификациясының негізі болып табылады, экономика дамуының бар факторларына анықтайтын ықпал етеді, экономикалық қорларды ұтымды пайдалануға, жоғары сапалы өнімнің шығаруға мүмкіндік береді.

Ұлттық табыстың өсуіне ҒТҮ жетістіктердің үлесі «ғылым-техника-өндіріс-өтім» циклімен қаншалықты меңгеруге сәтті болғанымен байланысты. Ғылым қоғамның тікелей өндірісті күші болу керек.
Тағы рефераттар