КХДР ядролық дағдарыстың жағдайының одан әрі дамуының сегіз түрлі жолы бар. Біріншісі – қазіргі дағдарыс жағдайындағы КХДР басшылығы саясаты негізгі мақсатына сәйкес, ядролық бағдарламаны жою ісін Солтүстік Кореяның келіссөзге қатысушылардан қаржылай-экономикалық көмекке айырбастау. Қазіргі кезде саудаға түсіп тұрған нәрсе – бұл КХДР ұлттық қауіпсіздігі, ал ол үшін шабуыл жасамау, ішкі істерге қол сұқпау кепілдігі берілуі керек және КХДР-ды АҚШ-тың мойындауы талап етілуде. Сондай-ақ, бұл жерде ядролық бағдарламаның әскери саласын толығымен жою шарты орындалмақ. Ал МАГАТЭ бақталастығы бейбіт ядролық бағдарлама әлі күнге дейін ашық күйінде қалып отыр.

АҚШ-тың «Пхеньян еш қарсылықсыз тізе бүгеді» деген ойы болмас үшін, Солтүстік Корея өзін ядролық қаруға ие деп жариялады.

Пекинде өткен алты жақты келіссөздер бұл дағдарысты келісім жолымен шешуге болатынын көрсетті. Бірақ бұл үшін АҚШ әкімшілігі КХДР егер ядролық қаруынан бас тартса, онда оны өз мүддесіне қарама-қайшы мемлекет деп қарастырмауы керек.

Егер Дж. Буш әкімшілігі мұндай шешімге келсе, КХДР-дың аталған жоспары жүзеге асу мүмкіндігі бар. Бірақ, ол үшін «бестік» (АҚШ, Қытай, Ресей, Оңтүстік Корея, Жапония) КХДР-дың көңілі толатындай сомада қаржылай көмек беруі тиіс. Сондай-ақ, бұл жағдайда барлық шығынды АҚШ көтеруге міндетті емес [36].

Екінші жол – қазірігі шектеулі саяси диалог жағдайындағы мәселенің шиеленісуінің күшеюі. Яғни ол бойынша, АҚШ КХДР-ға қарсы әскери күш қолданбаса да, Солтүстік Корея басшылығының шарттарына қатал қарсылық білдіреді. Сондай-ақ, мұндай жағдай туындаса, АҚШ Оңтүстік Кореядағы әскерін күшейтуі мүмкін.

КХДР өз тарапынан американ үстемдігіне күшті қарсылық көрсететінін білдіру үшін баллистикалық зымырандарды сынауды қайта жаңартуы мүмкін. Бұл жағдай КХДР-ға халықаралық бақылаудан тыс әскери ядролық зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, АҚШ өз мақсатына жету үшін КХДР-дың толық саяси және экономикалық оқшаулануына қол жеткізуге тырысады. КХДР мен АҚШ-тың бұл іс-әрекеттері нағыз әскери іс-қимылдардың басталуына әкелуі мүмкін.

Үшінші жол – АҚШ-тың әскери шабуыл жасауы. Бұл жағдайдың жақын болашақ орын алуына әзірге сенім жоқ. Дегенмен, бұл іс-қимылдың саяси легитимділігі Ирак жағдайындағыдай күрделі емес болар еді. Бұл жолдың жүзеге асырылуының негізгі қиындығы Солтүстік Корея басшылығы әскери тұрғыдан да, саяси тұрғыдан да АҚШ пен оның одақтастарының «басқыншы армиясын» Оңтүстік Корея территориясына өткізбес үшін, оған басып кіруге дайын. Пхеньян әскери күш қолдануға бүгінде ниеттесіп отырмаса да, қазіргі таңда қалыптасқан жағдайдың екінші жолмен жүру мүмкіндігі басым болып отыр. Оның басты себебі Дж. Буштың Ким Чен Ир тәртібіне төзімсіздігі болып табылады.

Осы жерде КХДР-дың ядролық қаруға ие мемлекет мәртебесіне алуының салдарын талқылау бөлек мәселе болып табылады.

2005 жылы 10 ақпанда КХДР СІМ: «Біз ядролық қаруды таратпау туралы келісімнен шығу үшін шешімін қабылдадық және КХДР-ды барынша оқшалауға тырысатын АҚШ президенті Джордж Буш әкімшілігінің саясатына жауап ретінде қорғаныс үшін өз ядролық қаруымызды жасап шығардық», — деп мәлімдеді [37].

Сондай-ақ, оған дейін аз бұрын КХДР СІМ басшысының орынбасары Ким Ге Гван американ конгресмені Курт Уолдонмен кездесуінде Пхеньян ядролық қаруға ие, бірақ оны «тек қорғаныс мақсатында» пайдаланады деп айтқан болатын.

КХДР СІМ-нің мәлімдемелеріне сенуге бола ма, болмай ма әлі белгісіз болып отыр, себебі Солтүстік Корея ядролық қарудың бар екендігін 2004 жылы КХДР-дың атом нысандарын көрген АҚШ-тың Лосс-Аломос лабораториясының бұрынғы басшысы Зигфрид Хэкер Пхеньянның жақын арада ядролық қару жасау мүмкіндігіне күмәнданады. Оның ойынша, Солтүстік Корея ядролық қаруды іске қосумен байланысты техникалық мәселелерді шешкен жоқ. Бірақ, бір жағынан, Пәкістан ядролық бомбасының негізін қалаушы А.К.Ханның Солтүстік Корея уран бағдарламасы әлем жұртшылығы ойлағаннан гөрі әлдеқайда жоғары дамыған деген пікірін де есепке алу керек. Әрі уран бағдарламасы МАГАТЭ арқылы бақыланған да жоқ. Сондықтан, плутоний қару жобасы деген бүркемемен, Пхеньян 2002 жылдың желтоқсанына дейін уран қаруы жобасын жүзеге асырып келуі мүмкін.

Дегенмен шетелдік, соның ішінде, ресейлік сарапшылар пікірінше, 2006 жылы 10 ақпандағы КХДР СІМ мәлімдемесі Солтүстік Кореяның келесі жалған қауіп төндіруі деп санайды [38].

Алайда, КХДР да ядролық қару жасау жұмыстары жүргізіліп жатқаны белгілі, сондықтан Әлемдік Қауымдастық егер дұрыс іс-шаралар жүргізбесе, болашақта тек Солтүстік – Шығыс –Азияның ғана емес, ғаламдық масштабтағы қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдай туындауы мүмкін .

Біріншіден, Корей «ядролық дағдарысын» күш қолдану әдісімен шешу мүмкіндігі көбейеді. Себебі баллистикалық зымыран саудасын жүргізетін Пхеньян ядролық қару жасау технологиясын сатуы әбден мүмкін. Екіншіден, Корей түбегіндегі дағдарыс тұрақтылығы бұзылады. АҚШ-тың Солтүстік Корея ядролық қаруды қолдануын елемеуі мүмкін емес. Сол себепті, дағдарыс шиеленіскен жағдайда КХДР-дың ядролық нысандарына алдын ала соққы беруі мүмкін. Ал Пхеньян мұндай сәтте «to use or to lose» принципін ұстана алады.

Үшіншіден, Солтүстік Шығыс Азия аймағында «ядролық домино» процесі басталуы мүмкін. Жапония аз мерзім ішінде, бір-алты айда, өзінің ядролық қаруын жасап шығара алады. Бұл мемлекетте керекті технологияға ие болып табылады. Сондай-ақ, бес, алты тонна плутоний қоры бар. Осымен қоса, Жапония, Оңтүстік Корея және Тайвань АҚШ-пен ынтымақтаса отырып, зымыранға қарсы қорғанысты ортақтандырады. АҚШ та өзінің және өз одақтастарының территорияларының қорғанысы үшін Солтүстік Корея жағалаулары жағына өзінің әскери кемелерін орналастыруы мүмкін.

Бұл жағдайда Ресей мен Қытай да, зымыран ядролық саладағы мүмкіндіктерін одан әрі күшейтуге мәжбүр болады, мұның өзі зымыран    ядролық қарудың таратылуы саласында жаңа жарыстың басталуына әкеледі [39].

Төртіншіден, КХДР-дың ядролық қаруды жасауы және Солтүстік Шығыс Азиядағы ядролық қару жасау жарысы ЯҚТК-нің күйреуіне әкеп соқтырады. ЯҚТК-ге мүше-мемлекеттер арасынан белгілі бір себептерге байланысты ядролық қару жасап шығарғысы келетіндер бұл келісім шарттан шыққан елдер жазасыз қалатынына және әлемнің жетекші елдері оларға еш нәрсе қолдана алмайтынына көзі жетеді.

Осылайша, КХДР-дың ядролық және зымыран саласындағы саясатын талдау арқылы мынадай қорытындыға келуге болады.

Біріншіден, Солтүстік Кореяның оған жау мемлекеттерге тигізетін соққысын айтып, қауіп төндірмек болса да, Ким Чен Ир бұл іс-қимыл жауап соққы салдарынан бәрінен бірден айырылатынын түсінеді.

Зымыран ядролық қаруға ие болу КХДР үшін АҚШ бастаған коалицияның тоталитарлық елдерге жасаған қысымынан қорғаныш іспеттес болады.

Екіншіден, КХДР-да ядролық қару бар деп кесіп айтуға болмайды, бірақ Кореяда ядролық қару жасау үшін жоғары байытылған уран негізінде құрылған керектінің бәрі бар. Бір нәрсені анық айтуға болады, Корея әлі күнге дейін ядролық сынақ өркізіп көрген жоқ.

Үшіншіден, КХДР егер АҚШ өзіне қарама-қайшы саясатын тоқтатса, ядролық бағдарламадан бас тартуға ниеті бар. Бұл жерде жағдайды шешудің кең мүмкіндігі бар, яғни КХДР-дың өзінде немесе басқа мемлекет территориясында КХДР қатысуымен АЭС салу.

Төртіншіден, КХДР-дың ядролық және зымыран бағдарламасының дамуы (немесе жойылуы) алтыжақты келіссөздердің нәтижелеріне байланысты жүргізіледі.
Тағы рефераттар