Суккуленттер адам өмірімен байланысы туралы қазақша реферат

Алоэ. Алоэ оңтүстік Африканың шөлдерінде өсетін қуаншылыққа төзімді өсімдік. Ол үйде көп өсіріледі, бірақ тым  сирек гүлдейді. Жапырағы етті, шырынды түсі күңгірт жасыл таспаға ұқсас. Сабағы кейде сүректі болады. Гүл өсіруші әуесқойлар бұл өсімдікті әсіресе дәрілік  қасиеті үшін көбірек қсиеті үшін көбірек өсіріледі. Алоэ өсімдігінің шырыны қазіргі уақытта  көптеген ауруларды емдеу қолданылады.

Көктем айларындағы ылғалдың көптігі алоэға зияны келтіре қоймайды. Мұның есесіне қыс айларында аздаған  артық судың өзі өсімдік тамырына зиянды әсер етеді. Сондықтан қыстыгүні  өсімдікті жылығы 8−12°жерге орнатып аптасына, не он күн сайын суарып тұрған дұрыс.

Басқа өсімдіктер сияқты алоэ да жаз айларында жарық жеткілікт және ауа таза болуын қажет етеді. Солтүстік жақтағы терезенің алдында тұрып та өсе береді.

Екі−үш жыл өткеннен кейін көктемде өсімдік көшіріліп отырғызылады. Көшіріліп отырғызылады. Көшіріп отырғызылатын топырақтың өте құнарлы болуы шарт емес. Ол үшін бақшадағы, ауладағы топырақты қолдана беруге болады. Ондай топыраққа аздап кірпіш және көмір ұнтағын  қосады. Мұндай топырақта өсімдік жақсы өседі.

Өсімдікті көбейтудің ең тиімді де жеңіл тәсілі − жас өркен алоэны бөліп алып алып өсіру. Бұл − ерекше күтімді керек етпейтін тәсіл. Егер өсімдікті тұқымын ақпан айының орта шеиінде себеді себеді. өсіп шыққан көкті жайлап суарып өсіреді. өсіп шыққан көкті жайлап суарып өсіреді.

Көктем айларында алоэны қалемшелеуге  болады. Ол үшін өсімдіктің жас жапырағыын алып,оны ұзындығын 10−15см етіп бөледі де, жарақтанған жеріне көмір ұнтағын себеі. Осыдан кейін қалемшені бір күндей сусыз, топрақсыз жерде қалдырады. Сонан соң қалемшені тереңдігн 1−1,5см етіп құмға отырғызады. Бастапқы 3−5 күндей, яки тамыр өсіп шыққанша, оны суармайды. Қалемшеден тамыр, жапырақ шыққаннан кейінгі күтімі ересек өсімдіктердің күтімндей болады.

Үйде көп өсірілетін алоэны ағаш алоэ деп атайды. Алоэның сапонария деп аталатын түрінде үйде өсіруге болады. Оның жапырағы ірірек келеді.

Жапрағының әсемдігіне байланысты бірден көзге түсетін алоэ жолақ алоэ деп аталады. Оның қысқа сабағын қоршап шырмалып өскен ақ жасыл жапырақтарының алақаны көлденеңінен ақжолақтанған. Гүлінің түсі қызғылт жасыл болады.

Бұл аталған алоэ түрлерінің  күтімі бірдей деуге болады.

 

Агава Орталық Америкадан таралған көп жылдық өсімдік. Мұны көбінесе жұзжылдық деп атайды. Оның бұлай аталуы ол жүз жылда ғана  гүлдейді деген ұғымынан  таралған. Шынында агава үй жағдайында мүлдем гүлдемейді деуге болмайды. Өзінің отаны Мексикада агава тез  өсіп жетіледі. Мұнда оның жапырағының ұзындығы үш метрге жетді. 8−10 жысында мыңдаған сары гүлі бар гүл шоғы пайда болады.  Оранжерияда өсірген 8−15 жыл ішінде  гүлдейді. Шырыны мол қалың жапырағының ұшы үшкір келеді. Агаваның кейбір түрінің жапрақтарының жиегі тікенді болып келеді.

Гүлдеп біткеннен соң агаваның кейбір түрлерінің жер бетіндегі бөлігі қурайды. Осы кезде тамырсабақтан жас өсімдіктер өсіп шығады. Оны агаваның  көбейту үшін пайдалануға болады.

Агава өсімдігі қолайсыз жағдайда  төзімді болғанымен күтімді де  жақсы көреді. Бұған ең қажеттісі топырақ қоспасын дұрыс әзірлеу. Әдетте бір бөлік шым топырақ пен бір бөлік саздақ топыраққа аздап құм қосады. өсімдік үшін жақсы дренаж болғаны қолайлы. Жазда агаваны далада күн сәулесі жақсы түсетін жерде ұстап, бір қалыпты суарып тұрады. Қысқа қарсы оны  қоңыр салқын үйге әкеліп орналастырып, сирек суарады.

Агаваны тұқымынан және шоқ өсімдігін бөлу арқылы көбейеді. Әсіресе тамыр, атпа бұтақтары болу арқылы көбейтіледі. Бұлай ету үшін  тамыр, атпа бұтағын аналық өсімдіктен бөліп алады да, тамырөсіп шыққаннан кейін көшіріп отырғызады. Отырғызарда тамырдың кесілген жеріне көмір ұнтағын себеді. Ал отырғызғаннан кейін 3−5   тәулік бой суарады. Жазға қарсы өсімдікті  далаға шығарып, орналастырар алдында 2-3апта бойы көлеңкеге қою керек. Бұл өсімдік жапырақтарын күнге күйіп кетуіден аман сақтайды.

Үйде агаваның Америка агавасы, жиекті агава, қалың гүлді агава, ригина агавасы дейтін түрлері өсіріледі. Агава өсімдіктері қызмет және қоғамдық мекемелерді, жаз айларында парктердің, скверлердің, бақшалардың партер бөлімдерін көгалдандыру  үшін пайдаланылады.

Агапандус   Бұл ұдайы көгеріп тұратын Оңтүстік Африкада табиғи түрде  өсетін өсімдік. Мұны, Кавказдың Оңтүстік жағалауында ашық ауада өсіруге болады. Ал отанымыздың басқа жерлерінде бұл өсімдік тек үйде, оренжерияларда өсіріледі.

Көктем айларында өсімдіктің сабағы өсіп шығады. Көп кешікпей сабағының ұшында гүл бүрінің шоғыры пайда болады да, іле−шала үлкендігі 5-6см көгілдір түсті гүлдер шешек атады. Жақсы күтілген өсімдік  гүлінің саны екі жүзге дейін жетеді. өсімдіктің алғаш гүл дару мерзіміне байланысты бір өсімдік жаз ортасында. Тіпті күз айларында ғана гүл шашады.

Үйде өсетін басқа өсімдіктермен өсімдіктермен салыстырғанда агапантус көшіріп отырғызғанды көтере алмайды. Тамырын топырақтан тазартқан кезде өсімдік ауруға шалдығы, кейде үш жылға дейін гүлдемеуі мүмкін. Олай болса тамырының төңірегіне топырақты мүмкіндігінше көбірек  қалдырып, екі−үш жылдан кейін құнарлы топырақ салынған  басқа ыдысқа отырғызған дұрыс. Ондай құнарлы топырақтың құрамы мынадай болады:1 үлес шым  топырақ, бір үлес шірінді топырақ, 1 үлес жапырақ топырақ,½ үлесі құм. Бұл өсімдікті сирек көшіріп отырғызылатын болғандықтан оны жиі қоректеніріп тұру қажет.

Агапантусты мүмкіндігінше оның тамыр жүйелері сондай тез өседі, кейде тіпті ыдысты жарып сындырып та кетеді. Мұны әрқашан ескерген жөн.

Жаз айларында өсімдікті жарық мол түсетін, ауасы таза жерге қойып, жиі суарып тұрған жөн. Аптасына бір рет көңмен қоректендіріп отыру керек. Қыс айларында аусы құрғақ, іші жарық салқын бөлмеге орналастырып, аптасына 2-3 ретғана суарылады.

өсімдікті көбейтіп өсіру үшін ақпан айында жеңіл  топырақ оның тұқымын топырақтың бетіне себеді де, үстін жұқа ғана жабады. Бұдан  кейін топырақ үнемі ылғалды болып тұру үшін оған жиі− жий жылы су бүркіп тұрады. Күніне екі рет әйнегін ашып,ауасын жаңартады. Кейінірек өсімдікті біртіндеп құрғақ ауа мен жарыққа үйрете бастайды. әбден тамырланып жетілген өсімдікті бөліп алып жетілген өсімдікті бөліп алып, жеке ыдысқа отырғызады. Тұқымнан өскен өсімдік 5−6 жылдан кейін ғана гүлдей бастайды. Гүл өсімдігін көктемде көшіріп отырғызғыанда оның жас бүрлері өсімдіктерін  бөліп алып жеке отырғызуға болады. Сонда ол тез гүлдейді. Кейде үй  жағдайында жас бүр өсімдіктерін бөліп алып, жеке отырғызбай−−ақ ыдыстың мөлшерін кеңейтіп, өсімдікті көлемді етіп көлемді етіп өсіруге болады.

Гүл әуесқойларының арасына аса көп тараған түрін зонтты агапантус деп атайды, жоғарыда келтірген сипаттама осы өсімдікке жатады.

Агапантус пен амариллис бір тұқымдас өсімдік. Бұларды күтіп , өсіру жағдайы біріне-бір толық ұқсайды.

Акалифа. Акалифа өсімдігі көбңнесе оның алуан түске боялған әсем жапырақтары үшін өсіріледі. Мұның салбыраңқы гүл шоқтары да сондай көрнекті келеді.

Акалифа өсімдігін тұқымынан да, қалемшесінен де көбейтеді. Тұқымнан өсіру іалемшеден өсіруге қарағанда, сирек қолданылады. әсіресе, ол әдіс жаа сорттарды өсіріп шығаруда пайданылады. Бұл үшін  наурызда тұқымды жәшікке егіп, үстіне майда топырақ себеді. Содан кейін үстен әйнекпен бүркеп қояды. өсіп шыққан екпе көшеттерді топырақ қоспасы салынған құмыраларға ылғалы бар жарық орында ұстайды. Күн сәулесі күшті түсетін болса, өсімдікті көлеңкелеп қою қажет.

Бұл өсімдікті қалемшелеу наурыз айында басталады. Қалемшелеу үшін жас өркен пайдаланылады. Қалемшелерді 6-8 см шамасында етіп кесіп алып, құрғақ құмға сиректеу етіп отырғызады. Жаңа отырғызылған жас қалемшелерді жиі суарып, оның ауасын ылғалды  күйде ұстау керек. Қалемше тамырланып, әлденген соң оны көшіріп, басқа ыдысқа отырғызады. Көшіріп отырғызар алдында тікпе көшеттің жіңішке бұтақтарын кесіп тастайды. Тікпе көшет отырғызылатын топырақтың құрамы 1 бөлігі құм.

Жазда ересек өсімдіктерді далада көлеңкелеу орында ұстап, жақсылап суарып тұрады. Қыста оларды жылы үйде жарық жерде сақтайды да бір қлыпты суарып отырады.

Ауа құрғақ болса акалифалар нашар өседі және оларда трипистер, қызыл өрмекші пайда бола бастайды. Олар өсімдік үшін өте қауіпті насекомдар болып саналады.

Аклифалардың ішіне ең көп таралғандары оның ірі жапырақтары және түкті түрлері. Ірі жапырақты аклифа Оңтүстік Америкада өседі. Бұтақтары салбыраған бұта болып келеді. Жапырақтарының алақанында әсем ала дақтар бар пішіні дөңгелек қола түстес , гүлдері жасыл.

Түкі акалифа Индияның шығыс жағында өсіріледі. Оның түсі қоңыр жолақ ірі жапырақтары болады, пішіні сопақ келеді.

Акалифалар ұзақ уақыт бойы гүлдеп тұрады.

Акация,  мұны әсем жапырақтары мен сүйкімді гүліне бола өсіреді. Бұл өзі ұзақ уақыт гүлдеп тұрады.

Қара теңіз жағалауында акация қолдан өсіріледі. Ал оның жабайы түрі Австралия мен Африка ормандарында табиғи жағдайда өседі. Үйде терілген түрлері көбірек өсіріледі.

Ақшыл акация ақпан−наурыз айларында гүлдейді. Гүлдеу мерзімі бір жарым−екі айға созылады. Гүлінің реңі сары, хош иісті. Сотүстік аудандарында бұл өсімдік «мимоза» деп аталады. Мұның жабайы түрі Австралия ормандарында өседі.

Араб акациясының гүлі ақ, жапырағы қызғылдау  өсімдік. Салқын, жарық жерде жақсы өседі.

Акациның жоғарыда аталған екі түрінен басқаларын да үйде өсіруге болады. Оның жапырақтары қондауырға ұқсас ұзынша келеді, ақшыл сары гүлі бұтақтарының құшына, жапырақ қолтығына шығады.

Акация тұқымынан, түптерін бөлу және қалемшелеу әдістерімен көбейтеді. Көктемде егер алдында тұқымның 3−4 күнде жылулығы 40° шамасындай суға салып қояды. Су суынған сайын ерте және кешке қарай  жылытып отырады. Осыдан кейін тұқымды алдын ала әзірленген ыдысқа егіп өсіреді. Бұл ыдыстағы топырақтың құрамы төмендегідей болуы керек:  1 үлес жапырақ, 1 үлес шым топырақ, ¼ үлес құм. Келесі жылы  көктемде өсімдікті басқа ыдысқа көшіріп отырғызады. Мұнда өсірілетін  топырақтың құрамы өзгеше болады. Бұл уақыт ішінде қосымша өсіп шыққан жас өркен өсімдікті бастапқы түппен бөліп алып, басқа ыдыста өсіруге болады. Көшіріп отырғызылғанірі өсімдікті ыдысы шірігенше,не сынғанша қозғамайды. Жаз айларында таза ауаға шығарып, жиі суарып тұрады. Жазғы өсу дәуірінде оларды органикалық және минералдық тыңайтқыштармен қоректендіреді. Қыста акацияны  жарық орынға қойып, суаруды сиретеді. Ал жапырағы түскен акацияны сирек суарады. Гүлдей  бастаған акацияны слқындау жерде сақтаған дұрыс.

Амариллис. Қазір гүл өсіруші әуесқойлардың   амариллис деп өсіріп жүргендері Америкада тараған гиппеаструм, Африкада өсетін амариллис − белладона тұқымдасына жататын жуашық тамырлы  шөптесін өсімдік. Олардың  гүлінң түсі ақ, қызғылт, қызыл, күрең, алқызыл болып келеді. Жабайы түрлерінің  глің ұсақ болады. Азіргі уақытта амариллистің диаметрі 20см жететін жаңа срттары бар.

Жабайы түрде белладона − амариллистер тропика шеңберінің қуаң шөлінде өседі. Оның жуашық тамыры, таспа тәрізд, түсі ашық жасыл және шырыны мол.

Күзде өсімдігін  суару біртіндеп ирететледі де, кейіннен біржола тоқтатылады. Ешуақытта өсімдіктің көгерген жапырағын кеспейді. Оны сол қалпында бөлменің салқын бұрышына  қойса жапырақтары өз бетінше солып қалады. Қыс бойы өсімдікті суармайды және ешқандай күтім қажет емес.

Қыстың орташа шеңінде  өсімдіктің сабағы пайда бола бастайды.  Жуашықтың ірілігіне қарай  сабақтың  саны біреу немесе екеу болады. Егер уақытында сабақ өсіп шықпаса, онда өсімдікке жылудың жетпегені болып саналады.  Ондай жағдайда ыдысты қараңғылау  жылы жерге қояды. Сабағының ұзындығы 8−10см жеткенде өсімдікті жарық жерге  шығарып, суара бастайды. Одан ертерек суарса өсімдіктің жапырақтары түсіп қалады.  Ал неғұрлым жапырақтары көп болса, саьақтары соұрлым бойлап өсеп, гүл бүрінің  пайда болуы қиындай  түседі. Сабағы әжептәуір ұзарған кезде оны жиі суарады. Ал гүлдей бастаған соң суаруды бірден− бірге сиретеді. Өсімдік  көбірек гүлдеу үшін оны салқырақ жерге қояды.

Өсімдіктің  гүлі солғаннан кейін оны қйтадан құналы топыраққа не кәдімгі бақша топырағына отырғызады. Құнарлы топырақты өсімдікті екі жылдан соң көшіріп отырғызаса болады.

Қайтадан  отырғызылған өсімдіктің  жуашғының жартысына жуығын топырақтан шығып тұрады.

Өсімдіктің жақсы гүлдеуі немесе гүлдемеуі оның күтіміне байланысты.  Сондықтан  оны гүлдемей тұрып та, гүлдеп болғаннан кейін де еркін суарып, жеткілікті қоректендіріп, таза ауаға шығарып, сәулесі мол жерге қойіан дұрыс.

Тіршілігінің үшінші жылы   амараллис өсімдігінің түбінде жас өркен жуашықтар пайда бола бастайды. Көшіріп отырғызарда осы жуашықтарды бөліп алып, әрқайсысын жеке−жеке отырғызады. Ол 2-3 жылдан кейін гүлдей бастайды.ыдысы неғұрлым көбірек болса, соғұрлым жуашықтар да көбірек айда болады. Ал жуашық көбейіп кетсе өсімдіктің гүлдемей қалуы ытимал. Ендеше өсімдік жақсырақ гүлденуі үшін ыдыстың диаметрі өсімдік жуашығының диаметріннен 2-3 см ғана үлкенірек болғаны тиімді.

Қыста өсімдікті жылығы 10°-тен аспайтын жерге қояды.

Жылына  екі рет гүлдету үшін  мынадй оңай тәсіл қолданады. Көктемде өсімдік гүлдеп болғаннан кейін оны суаруды сиретеді, көлеңкелеу жерге  әкеліп қояды. Мұндай өсімдік  тамыз айына дейін тынығып үлгереді де, қайтадан өсе бастайды. Осы кезде өсімдікті жаңа  топыраққа отырғызып, жиі-жиі суарған мақұл.

Амараллис өсімдігін тұқымынан да өсіреді. Тұқымынан  өсірілген өсімік 3−4 жыл өткеннен кейін  ғана гүлдейді. Демек, оның гүлденуңн ұзағырақ күтуге тура келеді. Тезірек гүл алу үшін бұл өсімдіктің жуашығын егіп өсірген тиімді.

Есте болатын тағы бір жайт, өсәмдік жазғы тыныштық қапына көшкен  кезде  оны ыдысымен қараңғы жерге көлбете қойған дұыс. Сонда оның өсіп кетуіне кедергі жасамайды.

Аралия−фатсия. Бұл өсімдікті негізінен фатся деп атайды. Аралия деп фатсияның бір түрін, яғни жапон фатсиясын атайды. Бұл өсімдік Жапон аралдарында бұта тәрізді болып өседі. өсімдіктің сүйкімді жері− оның үлкен саусақ  сияқты жасыл түсті жылтыр жапырақтары болады. Бұлар кейде ақ, кейде сары болып та кездеседі. Түрлі зиянкестерге, ауруларға төзімді келеді.

Антуриум. Көп таралған оренжерея өсімдіктерінің бірі. Бұл ауаның,  топырақтың ылғалдлығын және жылылықты жақсы көреді. Сондықтан жылы үйде өсіріледі.

Жапырағы мен гүлі өте әдемі. Пішіні әртүрлі болып  келетін барқыт  түстес  немесе жек сияқты қалың жапырақ әртүрлі түске боялған. Әсіресе жапырақ жүйкелері әсем көрінеді. Гүлінің жыланша иірлген собығы болады. Оны әдемі гүл  жамылғысы  жауп тұрады. Гүл собығы мен гл жамылғыы да әр түрлі түсе боялған.

Антуриум жылы үйде, ылғалы мол құмыраларда жақсы өседі. Қыста оны жылы сумен суарып тұрған дұрыс. Жазда күннің көзінен көлеңкелеу керек.

Өсімдік тұқымы, қалемшесі және түбін бөліп алу арқылы көбейтуге боладды. Бұлардың  ішінде әсіресе көбірек  таралғаны − түбін алып өсіру. Бұл үшін жас өсімдікті кең де аласа құмыраға отырғызады.
Тағы рефераттар