Менеджмент  кәсіпорынды ұйымдастырудың принциптері (заң жағынан) туралы, оны дамытудың  стратегиясы (идеологиялық бөлігі) туралы, қызметтерді іріктеу (әлеуметтік жағы) туралы және олардың жұмысын оңтайландырудың  тәсілдері (психологиялық бөлігі) туралы ілімдерді қамтитын кәсіпорынды  тиімді басқару ғылымы.

Менеджментте  басты нәрсе кез келген адамдық  қарым-қатнастарға жарайтын баршаға  ортақ басқару принциптерін іс жүзінде  бөлу, анықтау және қолдану болып  табылады.

Менеджмент  тура мағынасында «адамдарды басқару» ұғымын білдіреді. Менеджменттің отаны  болған АҚШ-та корпаративтік бизнеспен  мүлікке билік жүргізуді жүзеге асыру бойынша міндетті заңға  сәйкес өз мойнына алатын тұлғаны  менеджер деп атайды. «Менеджмент» термині американдықтар үшін фирманың алға қойған мақсаттарна қол жеткізудегі  материалдық және адамдық ресурстарды  әлде қайда тиімді пайдалануды және интеграцияны қамтамасыз ететін процесті білдіреді.

Басқаша айтқанда, менеджмент – бұл нарық  жағдайында фирманы және оның қызметкерлерін басқарудың теориясы мен іс тәжірибесі.

Менеджмент  – нарықтық экономиканың қажеттіліктері мен жағдайына толығырақ жауап  бере алатын басқару типі.

Менеджмент  еркін кәсіпкерлік, бәсекелестік, экономикалық уәждеме (мотивация) жағдайларында  туған нақты басқарудың өзінше тұжырымдамасында пайда болып, ресімделеді. Әміршілдік-әкімшілдік, технократиялық, жоспарлы-директивтік, өктемшілік (авторитарное) басқарулар оның қарсы түрлері болуы ықтимал.

Басқару типі ретінде менеджменттің негізгі  белгілеріне мыналарды жатқызуға  болады:

1.Адам, онвң қажеттіліктері, мүдделері,  уәждері (мотивы), құндылықтары, нұсқамалары  басқаруды ұйымдастырудың бастапқы  сәті мен оны жүзеге асырушы  болып табылады.

2.Басқарудың  тәсілдемесінде, птинциптерінде және  әдістерінде экономикалық құралдар  мен басқару әдістеріне артықшылықтар  беріледі. Бұл әсіресе маркетингте  – тұтынушылардың мүддесін алдыңғы  орынға қоятын басқаруда жиі  білінеді.

3.Менеджермен  қызметкерге қойылатын басты  талап ретінде көрінетін кәсіби  тұрғыдан басқару менеджментке  тән. Менедже,р экономикалық және  әлеуметтік – психологиялық білімдерді  игеріп оқуы керек.

4.Ұйымдастыру  ісінде менеджментке жағдайдың  өзгеруіне қарай және инновациялық  типті ұйымдастыруда, яғни жаңашылдыққа  жылдам бейімделе алатындай басқаруды  икемді ұйымдастыру тән.

5.Менеджмент  менеджменттің жеке басына қойылатын  талаптардың кешенін танытуы  керек. Олардың ішіндегі негізгілері-тапқырлық,  байланысқа бейімділік (коммуникабельность), сенімділік. Менеджменттің басқару  өнерімен қатар қойылатыны кездейсоқ  емес.

Менеджменттің мыналарды қамтамасыз  ететін ең маңызды деп саналатын  сәттерін бөліп көрсетуге болады:

  • еңбек өнімділігін арттыру;
  • бәсекеге жарамдылық;
  • тұтынушыға бағдарлану (маркетинг);
  • іс-әрекетте еркін болу әрі ереже бойынша жұмыс істеу.

Басқару процесі кез келген ахуалға ғылыми тәсілдемені қолдану өнері болып  табылады. Менеджмент әрдайым жағдайларға  қарай басқаратын  ахуалдық басқаруды  білдіреді.

Менеджментте  бастысы – ең алдымен кәсіпорынның мүддесін көздейтін нақты мақсаттарды (ұзақ мерзімді, алдағы кезендік және ағымдық) белгілейді.

Ескі  стилді ұсынатын кәсіпорын басшыларынан менеджерлердің басты, яғыни принциптік айырмашылығы, міне, осында.

Жеке  кәсіпорынмен тұтас экономиканың экономикалық жағдайы түпкі есебінде үш негізгі  факторлармен анықталады:

  • техника мен технологияның деңгейі;
  • жұмысшы күшінің сапасы және еңбек уәждемелерін кеңінен пайдаланылуы;
  • өндірісті ұйымдастыру және басқару )менеджмент).

Менеджменттің жағдайы техникамен технологияның  деңгейіне, жұмысшы күшінің сапасына әсер етеді. Осы заманғы менеджмент – бұл экономикалық қатнастардың ерекше саласы.Аса көрнекті экономист  Альфред Маршалл (1842-1924 ж.ж.) басқаруды  үш дәстүрлі – капиталмен, еңбекпен және жермен қатар өндірістің жеке факторы ретінде бөліп көрсетуі тегін болмаса керек.

Техника мен жаңа технологияның дамуы  өндіріс ауқымының өсуі басқаруды  қиындатып, оны арнайы білімді талап  ететін ерекше қызмет түріне бөлді.Мәселені шешу қажеттілігі тәжірибені белсенді түрде байытуға, өндіріс пен еңбекті  басқарудың тиімді әдістерін іздеструге, басқару ғылымының пайда болуына  әкеп соқты. (Басқару тәжірибесін  жүйелеуге талпыныс Англияда ХІХ  ғасырдың басында орын алды. Басқару  бойынша алғашқы оқулық – математика, инженер профессоры, ағылшындық кәсіпкер Ч.Бебиджаның “Экономика машин и  производства” (1832 ж) атты кітабы болды.)

Бұл анықтамадан бөлек басалардың көптеген анықтамалары бар. Оның біреуі менеджментті адамдармен қалай қарым-қатнас жасаудың тәсілі ретінде, билік және басқару  өнері ретінде, ептілік және әкімшілік  машық (административные навыки) және т.б. ретінде қарастырады.

Менеджмент  анықтамасы менеджер қызметінің мазмұны  тікелей байланысты. Танымал америкалық менеджер Ли Якокка “Карьера менеджера” кітабында адамдармен қарым-қатнас жасай білу, олардың мінез-құлқын танып, жұмысқа ынталарын ояту, басқаларға тапсырма берудің тәсілдері сияқты оның негізгі элементтерін бөліп көрсетеді. Осы заманғы басқару ғылымы – пән аралық болады. Басқарудың әрбір функциясы айрықша ғылымға жатады: индустиялық социология, инженерлік социология, әлеуметтік психология, әлеуметтік инженерия және т.б. Шетелдегі менеджменттің дамуы басқарудың нарықтық тұжырымдамасын тудырған басқару теориясы мен маркетинг теориясын біріктірді.

Менеджмент  мәселелерімен бүгінгі таңда  әр түрлі білім саласының мамандары  – математиктерден антропологтарға  дейін айналысады.
Тағы рефераттар