МАЗМҰНЫ

1.Кіріспе …… ..3

2.Есептеу-графикалық жұмысқа тапсырма …. ……..4

3.Есептеуге берілген бастапқы деректер ………. …..5

4.Механикалық цехтегі қауіпсіздік категорияларын есептеу  …..6

5.Ьалқыту цехтегі қауіпсіздік категорияларын есептеу …..8

6.Гальваникалық цехтегі қауіпсіздік категорияларын есептеу  ………9

7.Өндірістегі автокөліктердің шығарылымы …….. …11

8.Қазанда өнімділігі 30т/сағ дейін құрайтын отынжанғанда шығарылатын зиянды заттарды есептеу  …..13

9.Барлық цехтердегі қауіпсіздік категорияларын есептеу . ….15

10.Қорытынды .. ……..19

11.Әдебиеттер тізімі ………20 

КІРІСПЕ 

      Қазіргі кездегі атмосфераның ластануының ең басты себебі-цехтардағы өнімдердің қалдықтарының ауаға жіберілуі. Қазіргі кезде осындай әрекеттердің әсерінен озон қабаты тесіліп, қышқыл жаңбыр жауады. Осындай табиғи апаттарға әкелмеу үшін өнеркәсіп орындарыныдағы қалдықтардың шығарылуын реттеу қажет.

      Бұл жұмыстың мақсаты- өнеркәсіптегі ең зиянды цехтерді анықтау. Сол цехтерді анықтап, олардың табиғатқа зияндығын минималды мөлшерге дейін жеткізу. 

ЕСЕПТЕУ-ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА 

    Кәсіпорындағы валды шығарылымды анықтау. Кәсіпорындағы ККК-ң мәнің цехтарға түгелімен анықтау. Жұмысқа қорытынды жасай отыра талдау жасау. Кәсіпорында төмендегі өндіріс орындары және әртүрлі цехтар бар, олар: ошақтық, гальваникалық және механикалық цехтар, балқытып-біріктіру жүргізетін аймақ және гараж. Кәсіпорындағы қызметкерлер 8сағат бойынша екі сменамен жылына 260 күн жұмыс істейді.

ЕСЕПТЕУГЕ БЕРІЛГЕН БАСТАПҚЫ ДЕРЕКТЕР: 

Механикалық

Станоктың аталуы

Саны

Дөңгелектегістегіштер

150

Ұшталған

50

Токарлық

80

Жұмыс уақыты

3400

Балқыту

Электрод маркасы

АНО-15

Шығын-н матер-р массасы, кг/жыл

970

Гальваникалық

Майланбау процесіндегі ванна ауданы

Органикалық еріткішпен

70

Электрохимиялық

70

Жұмыс уақыты

3650

Гараж

Жүгіру,  км

Жүк машинасы жанармайы ДВС

24000

Автобустар ДВС

12000

Саляркамен жанатын автобус

15000

Кәсіби жеңіл машиналар

34000

От жағатын жер

Табиғи отын шығыны

85

Отын маркасы

БЗСШ

Ауа тазалау коэффициенті ЗУ

74

Отынды қолмен лақтыратын жылжымайтын тор

+

KNO2

0,17

1. МЕХАНИКАЛЫҚ ЦЕХТЕГІ ҚАУІПСІЗДІК КАТЕГОРИЯЛАРЫН ЕСЕПТЕУ 

    Атмосфералық ауаға шығарылатын заттардың құрамы және көлемі жұмыс уақыты бойынша жасалған анализге сүйене отырып анықталады. Материалдарды механикалық өңдеу кезінде шаң, тұман, май булары және салқытдатқыш сұйық, әртүрлі газ тәріздес заттар шығарылады. Зиянды заттардың бірлік шығыны станок паркі жұмысының норма сағатына байланысты анықталады. 3.1-кестеде заттардың шығынының уақыт бірлігі материалдарды механикалық өңдеу негізгі технологиялық құрылғылардың бірлігіне сәйкес үдемелі көрсеткіштері көрсетілген. Механикалық өңдеу негізгі технологиялық құрылғылардың бірлігіне сәйкес үдемелі көрсеткіштері көрсетілген. Механикалық өңдеу кезіндегі заттар шығарылуын мына формуламен есептейді:

М = 3600 · q · t · N · 10-6  (т/жыл),

    мұндағы q – шаңның меншікті шығыны, г/с;

t – күнделікті жұмыс уақытының саны, сағат;

N – жылдық жұмыс күнінің саны.

Сонда дөңгелектегістегіштер станоктарының диаметрі 300 мм., шаңының меншікті шығыны 0,180 болатын:

 

М = 3600 · 0,155 · 16 · 260 · 10-6 = 2,32 (т/жыл),

 Дөңгелектегістегіштер станогінің саны 150шт. болғандықтан:

 

М = 2,32 · 150 = 348 (т/жыл).

    Ұштайтын станоктарының диаметрі 100 мм., шаңының меншікті шығыны 0,04 г/с тең:

 

М = 3600 · 0,04 · 16 · 260 · 10-6 = 0,599 (т/жыл),

Ұштайтын станоктар саны 50шт. болғандықтан:

 

М  = 0,599· 50= 29,95 (т/жыл).

    Құрылғы қуаты 10-200кВт үлкен өлшемдегі токарлық станоктар, маймен суытқандағы майдың аэрозолі –   2,0 — 40,0

М = 3600 · 2 · 16 · 260 · 80 · 10-6 = 2396,16 (т/жыл)

М = 3600 · 40 · 16 · 260 · 80 · 10-6 = 47923,2 (т/жыл)

    СОЖ-бен суытқандағы эмульсияның аэрозолі – 0,063 — 1,260

М = 3600 · 0,063 · 16 · 260 · 80 · 10-6 =  75,47(т/жыл)

М = 3600 · 1,26 · 16 · 260 · 80 · 10-6 = 1509,57 (т/жыл)

Механикалық цехтің толық ластайтын шығарылымы:

М  = Мi  = 348+29,95+47923,2+1509,57 = 49810,72 (т/жыл).

2. БАЛҚЫТУ ЦЕХТЕГІ ҚАУІПСІЗДІК КАТЕГОРИЯЛАРЫН ЕСЕПТЕУ 

        Металлдарды кесу және балқытып біріктіру учаскілері мен цехтарі. 3.2-кестеде балқыту және балқытып біріктіру кезінде қолданылатын материалдарды ескере отырып зиянды заттар шығарылуының үдемелі көрсеткіштері көрсетілген. Заттар шығарылуы мына формуламен анықталады:

М = q · m · 10-6

    мұндағы qi – i зиянды заттың меншікті шығыны, г/кг

m – шығарылатын материалдардың массасы, кг/жыл.

 

УОНИ-13/45  маркалы электродты қолданғанда атмосфераға шығарылады: пісіру аэрозолі 14,7 г/кг, марганец және оның оксидтері 0,51 г/кг.

Әрқайсысының шығарылымын есептейік:

Пісіру аэрозолі үшін:

М1 = 19,5 · 1000 · 10-6 = 0,0195 (т/жыл),

    Марганец және оның оксидтері үшін:

М2 = 0,99 · 1000 · 10-6 = 0,00099(т/жыл).

    Балқыту цехтің толық ластайтын шығарылымы:

М = ∑ Мi  = 0,0195+0,00099 = 0,02049 (т/жыл).

3. ГАЛЬВАНИКАЛЫҚ ЦЕХТЕГІ ҚАУІПСІЗДІК КАТЕГОРИЯЛАРЫН ЕСЕПТЕУ 

Гальваникалық өңдеу кезінде шығарылатын зиянды заттардың санын есептегенде; гальваникалық ваннаның беттік ауданына берілетін меншікті көрсеткіш q алынған. Технологиялық жабдықтың бірлігінен тыс келетін ластандырғыш заттар саны мына теңдеумен анықталады:

М = 10-6 · q · Т · Ғ · К3 · Ку 

    мұндағы Ғ – ванна айнасының ауданы, м2 ;

Ку – ваннаны жабу коэффиценті: құрамында беттік активті заттар (БАЗ) бар болса, Ку  = 0,5; Ку  = 1 ;

К3 = ваннаны жүктеу коэффиценті.

Әртүрлі технологиялық процесс кезінде гальваникалық ваналардың бетінен шығатын зиянды заттардың меншікті саны:

Процесс

Зат

Саны, г/(ч*кв.м)

1.Заттарды майсыздандыру.

 

Органикалық ерітінділермен

Жанармай

4530

Керосин

1560

Уайт-спирт

5800

Бензол

2970

Трихлорэтилен

3940

Тетрахлорэтилен

4200

Трифтортрихлорэтан

14910

Электрохимилық

Күкірт қышқылы

25,2

Жанармайды қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 4530 · 0,5 · 3650 · 70 = 578,71 (т/жыл)

    Керосинді қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 1560 · 0,5 · 3650 · 70 = 199,29 (т/жыл)

    Уайт-спиртті қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 5800 · 0,5 · 3650 · 70 = 740,95 (т/жыл)

    Бензолды қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 2970 · 0,5 · 3650 · 70 = 379,42 (т/жыл)

  Трихлрорэтиленді қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 3940 · 0,5 · 3650 · 70 = 503,34 (т/жыл)

    Тетрахлорэтиенді қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 4200 · 0,5 · 3650 · 70 = 536,55 (т/жыл)

    Трифторхлорэтанды қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 14910 · 0,5 · 3650 · 70 = 1904,75 (т/жыл)

    Күкірт қышқылын қолданылғандағы ластайтын заттар саны:

М = 10-6 · 25,2 · 0,5 · 3650 · 70 = 3,22 (т/жыл)

    Гальваникалық цехтің толық ластайтын шығарылымы:

М = ∑ Мi  = 578,71+199,29+740,95+379,42+503,34+536,55+1904,75+3,22= 4846,23 (т/жыл).

4. ӨНДІРІСТЕГІ АВТОКӨЛІКТЕРДІҢ ШЫҒАРЫЛЫМЫ  

    Өндірістегі автокөліктердің ластауы. Әр түрлі топтағы отындарды (жанармай, дизельді, газды) пайдаланатын автомобильдер бар болған жағдайдағы есептеу кезіндегі 1-лік шыгарылатын зиянды заттардың массасын мына теңдеумен анықтайды:

Мi= q· τ · n · R · 10-6 

мұндағы qi– автожүргізушінің шығаратын і— лік зиянды заттары, г/км,

τ- есептелетін уақыттағы автомобильдің жүрген жолы, км;

n- орташа шамадағы парктің автомобильдің шығаратын заттарына әсер етуші коэффициент;

R- автомобильдің техникалық жағдайына әсер етуші коэффициент.

Жүк машинасы жанармайы ДВС

МCO  = 55,5 · 24000 · 1,33  · 1,69  · 10-6  = 2,993 (т/жыл),

МCH  = 12 · 24000 · 1,33 · 1,69 · 10-6  = 0,647 (т/жыл),

МNO = 6,8 · 24000 · 1,33 · 1,69 · 10-6  = 0,367 (т/жыл).

Заттардың шығарылымын толық саны:

М∑   = МCO   +  МCH  + МNO  = 2,993 +0,647 +0,367 = 4,007(т/жыл).

Автобустар ДВС

МCO = 15 · 12000 · 1,27 · 1,80 · 10-6  = 0,41 (т/жыл),

МCH  = 6,4 · 12000 · 1,27 · 1,80 · 10-6  = 175,56 (т/жыл),

МNO = 8,5 · 12000 · 1,27 · 1,80 · 10-6  = 0,23 (т/жыл).

Заттардың шығарылымын толық саны:

М∑   = МCO   +  МCH  + МNO  = 0,41 +175,56 +0,23 = 176,2(т/жыл).

Саляркамен жанатын автобус

МCO = 16,5 · 15000 · 1,28 · 1,63 · 10-6  = 0,52(т/жыл),

МCH  = 1,6 · 15000 · 1,28 · 1,63 · 10-6  = 0,05 (т/жыл),

МNO = 2,23 · 15000 · 1,28 · 1,63 · 10-6  = 0,069 (т/жыл).

Заттардың шығарылымын толық саны:

М∑   = МCO   +  МCH  + МNO = 0,3429 + 0,146 + 0,194 = 0,68 (т/жыл).

Кәсіби жеңіл машиналар

МCO = 16,1 · 34000 · 1,28 · 1,62 · 10-6  = 1,141 (т/жыл),

МCH  = 1,6 · 34000 · 1,28 · 1,62 · 10-6  = 0,113 (т/жыл),

МNO = 2,19 · 34000 · 1,28 · 1,62 · 10-6  = 0,154 (т/жыл).

Заттардың шығарылымын толық саны:

М∑   = МCO   +  МCH  + МNO  = 1,141 +0,113 +0,154 = 1,408(т/жыл).

Өндірістегі автокөліктің толық ластайтын шығарылымы:

М = ∑ Мi  = 4,007+176,2+0,68+1,408 = 182,295(т/жыл).

5. ҚАЗАНДА ӨНІМДІЛІГІ 30 т/сағ ДЕЙІН ҚҰРАЙТЫН ОТЫН ЖАНҒАНДА ШЫҒАРЫЛАТЫН ЗИЯНДЫ ЗАТТАРДЫ ЕСЕПТЕУ. 

    Әдістеме өндірістік жане  коммуналдық қазан агрегаттары жане тұрмыстық жылу генераторлары әсер ететін оттықтардағы қатты отын, мазут жане газ жанғанда газ тәріздес өнімдермен шығаратын зиянды заттарды есептеуге арналған.

Оттық жане отын түріне тәуелді Х жане Ксо  коэффициенттерінің

мәндері

Оттық түрі      Отын                     Х Ксо ,   КГ/ГДж
        1          2               3                4
Отынды қолмен лақтыратын жылжымайтын  

Қоңыр және тас көмірлер

 

0,0023

 

1,9

Шахталық Қатты отын        0,0019        2,0

Қатты  бөліктер. Күл пештерінің шығаратын заттарын жане қазан агрегатының түтінді газбен бірге атмосфераға  шығарылатын қатты отын жане мазут бірлік уақытында есептеу мына формуламен анықталады:

Птв = В · А · Х · ( 1 — ŋ)

Мұндағы В-табиги отынның шығыны (т/жыл, г/с)

Аr  — жұмыс массасындағы отынның күлдігі (%);

Ŋ – қатты заттардың бөлігі;

Х = аун / (100-Гун); аун – кететін отын күлінің бөлігі;

Гун – кететін жанғыштардың құрамы (%);

Птв = 85 · 40,4 · 0,0019 · (1 — 0) = 6,5246 (т/жыл)

Күкір қышқылы. Қазан агрегаттарының атмосфераға түтінді газбен шығаратын күкірт оксидін SO2-ге (т№жыл, т/сағ,г/с)  бірлік уақытында есептеу мына теңдеумен анықталады

ПSO2 = 0,02 · В · Sr  (1- Ŋso2) · (1- Ŋ΄so2)

 мұндағы  Sr – жұмыс массасы отындағы күкірт құрамы (%)

Ŋso2 – отынның ұшатын күлімен байланысты күкірт оксидінің бөлігі.

ПSO2 = 0,02 · 85 · 0,56 · (1 — 0,1) · (1 — 0) = 0,8568 (т/жыл)

  Көміртегі қышқылының шығаратын заттарының негізгі бағасы (т/жыл, г/с) мына теңдеумен есептеуге болады:

Псо  = 0,01 ·  В ·  Qir · Kсо ·  (1 — q4/100),

мұндағы Kсо – отын жанғанда шығаратын көміртегі оксидінің жылу бірлігіне сәйкес мөлшері (кг/ГДж).

Қоңыр көмір үшін:

Псо = 0,001  · 85 · 16,12 · 106  ·  2 · 10-9  · (1 — 2 /100) = 0,02686 (т/жыл)

     Тас көмір үшін:

Псо = 0,001  · 85 · 16,12 · 106  ·  2 · 10-9  · (1 — 2 /100) = 0,02686 (т/жыл)

       Көміртек оксидтері толық ластайтын шығарылымы:

∑ М(СО) = 0,05372 (т/жыл)

Азот қышқылы.  Азот қышқылының уақыт бірлігінде шығарылатын мөлшерін мына формулалармен есептейді:

ПNO2 = 0,001 ·  В · Qir  · KNO2  · (1 — β),

    мұндағы Qir  — табиғи отынның жылу жануы (МДж/куб.м);

KNO2 – 1 ГДж   жылу (кг/ГДж) кезіндегі пайда болатын азот қышқылының

санын көрсететін шама;

β – техникалық шешімдер қолданған жағдайда азот қышқылының

шығынын төмендетілген дәрежесіне итәуелді коэффициент.

ПNO2 = 0,001 · 85 · 16,12 ·106 · 0,17· 10-9 · (1 — 0)= 0,000233 (т/жыл)

 6. БАРЛЫҚ ЦЕХТЕРДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК КАТЕГОРИЯЛАРЫН ЕСЕПТЕУ 

Өнеркәсіпте қауіпті категорияны мына формуламен  есептеп шығарамыз:

КОП =(Мi / ПДК)ai 

    Мұндағы Мi – і –ші шығарылым заттың массасы, т/жыл;

ШРКі – і-ші заттың орта тәулік бойынша мәні, мг/м2;

N – өнеркәсіпке кірмейтін заттардың шығарылымының саны;

аі – тұрақты бұл і-ші зиянды заттың зиянды күкірт диоксидіне сәйкестілігі;

ККК-ң физикалық мағынасы мынада, ол өндірісте қолданатын ауаның мөлшерін көрсетеді, оның санитарлық гигиеналарға дейінгі атмосферадағы зиянды заттардың араласуын көрсетеді, оны қауіпті заттар классына қосады.

Механикалық

1. Дөңгелектегістегіштер станоктары:

ККК = (348/ 0,5)1 = 696 > 1.

2. Ұшталған станоктар:

ККК = (29,95 / 0,5)1 = 59,9 > 1.

3. Токарлық станоктар:

ККК = (2396,16/ 0,5)0,9  = 2053,48 > 1.

Балқыту

1. Пісіру аэрозолі:

ККК = (0,0195/ 0,5)1 = 0,039 < 1.

2. Марганец жане оның оксидтері:

ККК = (0,00099 / 0,01)1,3 = 0,0495 < 1.

Гальваникалық

1. Жанармай:

ККК = (578,71 / 1,5)0,9 = 212,68> 1.

2. Керосин:

ККК = ( 199,29/ 0,12)0,9  = 791,18 > 1.

3. Уайт-спирит:

ККК = ( 740,95/ 0,1)1,3  = 107331,0982 > 1.

4. Бензол:

ККК = (379,42 / 0,1)1,3  = 44963,104 > 1.

5. Трихлорэтилен:

ККК = ( 503,34/ 0,05)1,3  = 159867,0174 > 1.

6. Тетрахлорэтилен:

ККК = (536,55/ 0,005)1,3  = 3466029,489> 1.

7. Трифтортрихлорэтан:

ККК = (1904,75 / 0,005)1,3  = 17994027,14> 1.

8. Күкірт қышқылы:

ККК = (3,22/ 0,05)1,3  = 224,673 > 1.

Гараж

КККCO = (5,064 / 3)0,9 = 1,602 > 1.

КККCH = (176,37/ 1,5)0,9  = 72,996 > 1.

КККNOx = (0,82/ 0,04)1,3  = 50,731 > 1.

От жағатын жер

1. Қатты бөліктер:

ККК = (6,5246 / 0,5)1 = 13,492 > 1.

2. Күкірт оксиді:

ККК = (0,8568 / 0,05)1,3 = 40,186 > 1.

3. Көміртек оксиді:

ККК = (0,05372/ 3)0,9  = 0,027< 1.

4. Азот оксиді:

ККК = (0,000233 / 0,04)1,3 = 1,244 > 1.

Өнеркәсіптің қауіпті категориясы:

1 Кесте

Өнеркәсіптің қауіпті категориясы
Өнеркәсіптің қауіпті категориясы ККК – нің мәні

1

2

3

4

KKK > 106

106 > KKK > 104

104> KKK > 103

KKK < 103

ККК цехтарда және өнеркәсіпте. 

Цехтің аталуы

Заттың аталуы

Заттың қауіп төндіру классы

ПДКм.р. мг/м3

ПДКс.с

мг/м3

Шығарылым

Цехтің

ККК-сі

Механика-лық

Абразивтік және металдық шаң

3

0,5

0,5

348

696

Аэрозоль затраты

4

5

0,5

2396,16

2053,48

Балқыту Балқыту аэрозолі

3

5

0,5

0,0195

0,039

Марганец және оның оксидтері

2

0,01

0,01

0,00099

0,0495

Гальвани-калық Жанармай

4

5

1,5

578,71

212,68

Керосин

4

1,2

0,12

199,29

791,18

Уайт спирт

2

1

0,1

740,95

107,331

Бензол

2

1

0,1

379,42

44963,1

Трихлор-этиленн

2

0,06

0,005

503,34

159867

Тетрахлор-этилен

2

0,06

0,005

536,55

3466029

Трифтортри-хлорэтан

2

0,06

0,005

1904,75

17994027

Күкірт қышқылы

2

0,5

0,05

3,22

224,673

Гараж

Көміртек оксиді

4

5

3

5,064

1,602

CH

4

5

1,5

176,37

72,996

Азот оксидтері

2

0,085

0,04

0,82

50,731

От жағатын жер

Қатты бөліктер

3

0,5

0,5

6,5246

13,492

Күкірт оксиді

3

0,5

0,05

0,8568

40,186

Көміртек оксиді

4

5

3

0,05372

0,027

Азот оксиді

2

0,085

0,04

0,00016

1,244

ККК = ∑(Mi /ПДК)ai 

ККК = 696 + 2053,48 + 0,039 + 0,0495 + 212,68+ 791,18 + 107,331 + 44963,1 + +159867 + 3466029 + 17994027 + 224,673 + 1,602 + 72,996 + 50,731 + 13,492 + +40,186 + 0,027 + 1,244= 21669152

1 Кесте бойынша, өнеркәсіптің қауіп төндіруші класын бірінші классқа жататынын анықтаймыз.

ҚОРЫТЫНДЫ

    Бұл жұмыстың мақсаты өнеркәсіптегі валдық шығарылымды, механикалық, балқыту, гальваникалық цехтердегі қауіпсіздік категориясын анықтау болып табылады.

Алынған қорытындыларға негізделе отырып келесіні белгілеп алуға болады:  қауіп — қатер шығару коэффинценті өнеркәсіп характеристикасын,  қоршаған ортаның ластайтын мөлшері бойынша. Бұл коэффицент өнеркәсіптегі қауіп дәрежесін көрсетеді.

Қазіргі жұмыс  зерттеулер нәтежесінде механикалық және гальваникалық цехтар өнеркәсіпте ең көп зиян келтіретіні анықталды. Бұл цехтардағы қауіп төндіру дәрежесі максималды, сондықтан  өнеркәсіптің басты инженері өз назарын технологиялық процестерге, көрсетілген цехтардағы, өнеркәсіптегі кауіп төндіруді азайтуды максат етуде.

Сонымен, өнеркәсіп негізгі критириялармен КККның сұраныстарын қанағаттандырады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.   Охрана окружающей среды: Учебное пособие под редакции С.В.

 Белова.М.   ВШ,1983.

2. Экология для технических вузов: Учебное пособие под редакции В.М.Гарина –Ростов, 2003.

3. Экология  и экономика природопользования.  Тонкопий М.С.

Учебник. – Алматы, 2003.

4. ОНД —86. Методика  расчета концентраий  в атмосферном  воздухе вредных веществ, содержащихся в выбросах предприятий. – М.Госкомгидромет, 1987с.94. 
Тағы рефераттар